Co to jest afrykański pomór świń (ASF)?

Afrykański pomór świń (ASF) jest nieuleczalną i wysoce zakaźną wirusową chorobą dzików oraz wszystkich ras świń domowych. Człowiek oraz pozostałe gatunki zwierząt są niewrażliwe na zakażenie wirusem ASF, mogą go jednak przenosić.

W związku z brakiem szczepionek przeciwko ASF oraz zakazem leczenia zwierząt chorych, choroba zwalczana jest wyłącznie metodami administracyjnymi. Zapobiegawczo – poprzez nałożenie na producentów świń szeregu obowiązków mających utrudnić dalsze rozprzestrzenianie się choroby, a po wykryciu ogniska choroby poprzez wybijanie stad zakażonych i ze strefy zapowietrzonej. Z tego powodu wystąpienie przypadków ASF jest przyczyną niezwykle poważnych strat ekonomicznych ponoszonych przez hodowców, ale także przez budżet państwa.

Jak rozpoznać ASF?

Objawy afrykańskiego pomoru świń mogą być podobne do innych chorób lub zatruć. Mogą być też różne w różnych stadach. Następujące objawy zawsze powinny zaniepokoić hodowcę:

• nagłe padnięcia świń – ASF w stadzie świń może niekiedy objawić się jedynie nagłymi padnięciami, bez innych objawów towarzyszących;

• wzrost wewnętrznej ciepłoty ciała (do 40,5-42°C), któremu mogą nie towarzyszyć inne symptomy (gorączkujące świnie mają często zachowany apetyt, poruszają się na ogół normalnie);

• inne objawy kliniczne, które mogą dołączyć do gorączki:

  • sinica skóry uszu, brzucha i boków ciała,

  • drobne, lecz liczne wybroczyny w skórze,

  • zaczerwienienie skóry widoczne zawłaszcza na końcach uszu, ogona i kończynach,

  • duszność,

  • pienisty wypływ z nosa,

  • wypływ z worka spojówkowego,

  • biegunka – często z domieszką krwi,

  • wymioty,

  • niedowład zadu,

  • objawy nerwowe w postaci podniecenia, drgawek mięśni i skurczów kloniczno-tonicznych,

  • ronienia u prośnych macior;

• niekiedy gorączce mogą towarzyszyć posmutnienie, utrata apetytu, szybkie i trudne oddychanie oraz zaleganie wydaliny z nosa i oczu, wymioty, zaparcia, krwista biegunka, przed śmiercią może nastąpić śpiączka, która pojawia się jeden do siedmiu dni po wystąpieniu pierwszych objawów klinicznych.

Zasady bioasekuracji w całym kraju

Począwszy od 28 lutego 2018 roku posiadacze świń z całego kraju muszą wykonywać następujące obowiązki, których celem jest ograniczenie ryzyka przeniesienia wirusa ASF do chlewni:

• prowadzenia rejestru środków transportu do przewozu świń wjeżdżających na teren gospodarstwa oraz rejestru wejść osób do pomieszczeń, w których są utrzymywane świnie,

• zabezpieczenia budynku, w którym są utrzymywane świnie, przed dostępem zwierząt wolno żyjących oraz domowych,

• utrzymywania świń w odrębnych, zamkniętych pomieszczeniach, w których są utrzymywane tylko świnie, mających oddzielne wejścia oraz niemających bezpośredniego przejścia do innych pomieszczeń, w których są utrzymywane inne zwierzęta kopytne,

• wykonywania czynności związanych z obsługą świń wyłącznie przez osoby, które wykonują te czynności tylko w danym gospodarstwie,

• stosowania przez osoby wykonujące czynności związane z obsługą świń, przed rozpoczęciem tych czynności, środków higieny niezbędnych do ograniczenia ryzyka szerzenia się afrykańskiego pomoru świń, w tym mycie i odkażanie rąk oraz oczyszczanie i odkażanie obuwia,

• bieżącego oczyszczania i odkażania narzędzi oraz sprzętu wykorzystywanych do obsługi świń,

• używania przez osoby wykonujące czynności związane z obsługą świń odzieży ochronnej oraz obuwia ochronnego przeznaczonego wyłącznie do wykonywania tych czynności,

• wyłożenia mat dezynfekcyjnych przed wejściami do pomieszczeń, w których są utrzymywane świnie, i wyjściami z tych pomieszczeń, a także stałe utrzymywanie tych mat w stanie zapewniającym utrzymanie skuteczności działania środka dezynfekcyjnego,

• sporządzenia przez posiadaczy świń spisu posiadanych świń oraz bieżącego aktualizowania tego spisu,

• zabezpieczenia wybiegu dla świń podwójnym ogrodzeniem o wysokości wynoszącej co najmniej 1,5 m, związanym na stałe z podłożem – w przypadku utrzymywania świń w gospodarstwie w systemie otwartym,

• karmienia świń paszą zabezpieczoną przed dostępem zwierząt wolno żyjących.

Konsekwencje niestosowania zasad bioasekuracji

Gospodarstwa hodujące świnie będą kontrolowane przez organy Inspekcji Weterynaryjnej. W przypadku stwierdzenia nieprawidłowości powiatowy lekarz weterynarii będzie wydawał decyzje administracyjne nakazujące usunięcie uchybień. W przypadku stwierdzenia znaczących uchybień może nawet nakazać ubój bądź zabicie świń i zakazać ich utrzymywania w gospodarstwie.

Producenci świń, którzy otrzymają decyzję powiatowego lekarza weterynarii o zakazie utrzymywania świń w związku z brakiem spełniania warunków bioasekuracji będą mogli ubiegać się o pomoc finansową w Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa w związku z utraconymi dochodami z tytułu prowadzenia produkcji świń.

Pomoc będzie dotyczyła ilości świń utrzymywanych w gospodarstwach rolnych w 2017 r, ale do ilości nie większej niż 50 sztuk, przy stawce pomocy 0,36 zł za każdy dzień od 1 świni. Pomoc będzie wypłacana w okresie obowiązywania zakazu utrzymywania świń, lecz nie dłużej niż trzy lata.

Pomoc przy stosowaniu zasad bioasekuracji

Jednym z trudniejszych do spełnienia przez producentów obowiązków jest utrzymywanie aktualnego w każdym momencie spisu posiadanych świń. Wynika to z faktu, iż spis aktualizuje się w przypadku każdego zdarzenia zmieniającego stan liczbowy poszczególnych kategorii świń w danym gospodarstwie. Przykładem takich zdarzeń są: kupno, sprzedaż, padnięcie świń, ubój w gospodarstwie czy przeklasowanie. Spis aktualizuje się także w przypadku zmiany kategorii produkcyjnej, np. kiedy prosięta zostaną odsadzone i będą określane jako warchlaki, czy też warchlak ukończy 10 tydzień życia i będzie określany jako tucznik.

Pomocne w tym zakresie może być takie narzędzie jak AGREGO Rolnik, w którym wystarczy na bieżąco wprowadzać przemieszczenia zwierząt, a cała reszta dokumentacji – nie tylko spis posiadanych świń wg wymogów bioasekuracji, ale również formularze IRZ czy księga rejestracji zwierząt – jest generowana automatycznie, zawsze aktualna i gotowa do wydrukowania w każdym momencie.

Więcej szczegółów o funkcjach AGREGO Rolnik i korzyściach z jego używania w gospodarstwie można znaleźć na

Co zrobić jeśli znajdziemy martwego dzika ?

Osoby postronne, które znajdą martwego dzika nie powinny go dotykać ponieważ może on być zarażony Afrykańskim Pomorem Świń. Ludzie nie mogą zachorować na AFS, ale mogą przenosić tą chorobę. Może się tak stać między innymi jeśli dotykaliśmy martwego dzika. Jeśli znajdziemy martwego dzika powinniśmy poinformować o tym jedną z następujących służb:

• Policje

• Leśników

• Myśliwych

• Inspekcje weterynaryjną

Podczas zgłoszenia należy szczegółowo podać lokalizacje martwego dzika. Najlepiej podać szczegółowe współrzędne geograficzne miejsca w którym go odnaleźliśmy. W trakcie zgłoszenia należy również podać również liczbę znalezionych martwych dzików, swój numer telefonu oraz swoje dane.

Jeśli dotknęliśmy martwego dzika powinniśmy umyć ręce wodą z mydłem.

Działania państwa Polskiego mające na celu zwalczenie ASF

ASF przyczynia się do znaczących strat finansowych wśród hodowców świń. Powoduje też wzrost kosztów hodowli. Z tego powodu podejmowane są liczne ogólnopolskie działania mające na celu zwalczanie tej choroby.

Do państw wolnych od ASF nie należy wwozić świń ani wieprzowiny pochodzących z państw w których ASF występuje. Dotyczy to również Polski. W Polskim rządzie działa międzyresortowy zespół, który monitoruje sytuacje z ASF w Polsce i podejmuje działania, których celem jest powstrzymanie rozwoju ASF na terenie Polski. O tym jak poważnym problemem jest ASF na terenie naszego kraju świadczy fakt, że zwalczanie Afrykańskiego Pomoru Świń znalazło swoje miejsce nawet w expose wygłoszonym przez Prezesa Rady Ministrów Mateusza Morawieckiego. Podczas tego wystąpienia nasz premier podkreślił, że mimo iż dla większości Polaków ASF to skrót, który niewiele mówi to jest to choroba mająca duże znaczenie dla polskiej wsi. W wystąpieniu tym premier Mateusz Morawiecki zapowiedział wzmocnienie istniejących, a także wdrożenie nowych środków mających na celu powstrzymanie rozprzestrzeniania się i zwalczenie Afrykańskiego Pomoru Świń.

Wkrótce po wystąpieniu premiera Mateusza Morawieckiego uchwalona została ustawa mająca na celu zwiększenie skuteczności zwalczania Afrykańskiego Pomoru Świń.

Wspomniana przed chwilą ustawa przewiduje utworzenie zespołów do spraw zagrożeń epizootycznych, zwiększenie nadzoru nad Polskim Związkiem Łowieckim oraz zwiększenie efektywności odstrzału sanitarnego dzików. Zgodnie z prawem łowieckim zwierzyna żyjąca w stanie wolnym jest własnością państwa i jedynie administracja państwowa może i musi ustalać dopuszczalną liczebność dzików i innych gatunków dziko żyjących zwierząt w Polsce.

W związku z pomorem świń oraz ze szkodami w uprawach powodowanymi przez dziki zdecydowano o potrzebie radykalnej redukcji dziczej populacji w Polsce. Polować na dziki można indywidualnie lub zbiorowo. Najbardziej efektywne są polowania przeprowadzane z ambon lub zza siatki. Dobrym momentem na polowania są też żniwa kukurydzy podczas których dziki uciekają z kukurydzianych pól do lasów.

W ramach odstrzału sanitarnego dzików kołom łowieckim zostanie przydzielona określona ilość dzików do odstrzału sanitarnego. Przeprowadzone odstrzały sanitarne z jednej strony mają za zadanie zmniejszenie liczebności dzików, a z drugiej strony dzięki nim będzie można stwierdzić, czy odstrzelone w ten sposób dziki są nosicielami ASF. 

Dzierżawcy obwodów łowieckich, którzy bez uzasadnionych przyczyn w ciągu trzech następujących po sobie lat nie zrealizują więcej niż 80 % planów dotyczących pozyskania zwierzyny grubej mogą mieć wypowiedzianą umowę dzierżawy.

Nowe przepisy zezwalają też na skorzystanie z nowych metod redukcji dzików. Na obszarach miejskich redukcja ta będzie mogła być przeprowadzana bez użycia broni palnej.

Nowe możliwości jeśli chodzi o wydawanie decyzji dotyczących ASF zyskają starostowie. Jak dotąd mieli oni możliwość wydania decyzji o odłowie lub odstrzale redukcyjnym. Teraz zyskają oni również możliwość wydania decyzji o odłowie wraz z uśmierceniem.

Wprowadzane zmiany oznaczają też zwiększenie możliwości pokrywania wydatków związanych ze zwalczaniem ASF przez inspekcje weterynaryjną. Dzięki wprowadzonym zmianom inspekcja weterynaryjna zyska możliwość pokrycia wszystkich wydatków związanych ze zwalczaniem tej choroby. Dotychczas inspekcja weterynaryjna miała jedynie możliwość wymienionych w katalogu określonym przez ministra rolnictwa.

Zgodnie z nowo obowiązującymi przepisami naruszenie decyzji administracyjnej nakazującej określone działania lub zakazującej określonych zadań związanych ze zwalczaniem Afrykańskiego Pomoru Świń jest wykroczeniem zagrożonym karą grzywny.

Znacznie zwiększyły się uprawnienia lekarzy weterynarii. Teraz mogą oni wprowadzać rozporządzenia będące aktami prawa miejscowego. Powiatowi lekarze weterynarii zyskali możliwość nakazania wskazanym w ustawie podmiotom odłowienia zwierząt łownych, określenia postępowania ze zwierzętami, które zostały wyłapane, poszukiwania martwych zwierząt i transportu zwierzęcych zwłok do wskazanych miejsc. Rozporządzenia te mogą dotyczyć także zakazu dokarmiania zwierząt łownych.

Jednym z największych zaplanowanych w celu powstrzymania Afrykańskiego Pomoru Świń przedsięwzięć jest wybudowanie długiego na ponad 1000 kilometrów ogrodzenia, mającego znajdować się wzdłuż granicy polski z Ukrainą i Białorusią. Szacowany koszt budowy wspomnianego ogrodzenia to 130 milionów złotych.

W celu zwiększenia skuteczności walki z ASF proponuje się również zmianę postępowania w stosunku do dzików, które zostały odłowione na terenach miejskich. W chwili obecnej odłowione w miastach dziki przewożone są w inne miejsca. Po wprowadzeniu proponowanych zmian będą one uśmiercane.

Kolejną zmianą wprowadzona przez wspomnianą ustawę jest zwiększenie nadzoru nad Polskim Związkiem Łowieckim mające na celu zwiększenie efektywności odstrzału sanitarnego. Zwiększenie efektywności dotyczyć ma za równo polowań odbywających się na obszarach niechronionych jak i tych objętych ochroną.

Zakupionych zostanie 70 kontenerów chłodniczych przeznaczonych do przetrzymywania tusz zarażonych ASF dzików.

W ramach walki z AFS przeprowadzana zostanie też kampania informacyjna na temat tej choroby. Kampania ta skierowana zostanie do całego społeczeństwa ze szczególnym uwzględnieniem rolników, myśliwych i władz samorządowych.

Na zwalczanie ASF w 2018 roku przeznaczono ponad 28 milionów złotych. Krytycy działań rządu na przykład Krajowe Izby Rolnicze zwracają uwagę, że proponowana kwota wydaje się zbyt mała biorąc pod uwagę szerokie spektrum działań które mają być finansowane i wysokie tempo rozprzestrzeniania się ASF. Na zwalczanie tej choroby przeznaczono zaledwie 3 miliony więcej niż w roku 2017 mimo iż zasięg występowania ASF jest obecnie o wiele większy i zaplanowano więcej działań mających na celu zwalczanie tej choroby.

Więcej informacji można uzyskac na stronie Głównego Inspektoratu Weterynarii.

Postępowanie w przypadku znalezienia padłego dzika.